آزمایش پروستات

پروستات یک غده کوچک است که در زیر مثانه در مردان قرار دارد. آزمایش PSA که بر روی نمونه خون انجام می شود
در درجه اول برای غربالگری سرطان پروستات استفاده می شود. همه مردان در معرض خطر سرطان پروستات هستند
ولی معمول ترین عامل خطر سن است و با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان پروستات بیشتر می شود. ژنتیک
و سابقه خانوادگی نیز عامل خطر بعدی است که احتمال بروز سرطان پروستات را افزایش می دهد.

پروستات چیست؟

در حقیقت پروستات از غدد مهم و کاربردی در سیستم تولید مثل مردان است که به تولید بخشی از مایع منی کمک می کند. این غده در داخل شکم، سمت راست روده و بین آلت تناسلی و مثانه قرار گرفته است. البته پروستات سالم در مردان کم تر از سن ۵۰ سال ، معمولاً اندازه ای شبیه به گردو داشته و وزن آن حدود ۲۱.۲ گرم است. به گونه ای که هر گونه تغییر در اندازه پروستات، امکان ابتلا به بیماری پروستات را در افراد، افزایش می دهد.از این رو مردان بالای ۵۰ سال باید توسط پزشک اورولوژی تحت معاینه پروستات قرار گیرند. البته برای افرادی که سابقه سرطان پروستات فامیلی دارند، بهتر است که معاینات پزشکی خود را از سن ۴۵ سالگی شروع کنند. و از آن جایی که سرطان پروستات به عنوان سومین بیماری بدخیم در میان مردان ایرانی شناخته شده است. بنابراین معاینه مرتب و تشخیص به موقع این بیماری، احتمال بهبودی ۹۰ تا ۹۵ درصد را افزایش می دهد.

نشانه های بیماری پروستات

در حقیقت بیماری پروستات علاوه بر التهاب نشانه های دیگری هم دارد. از این رو در این بخش به بررسی برخی از علائم این بیماری می پردازیم.

مشکل در ادرار کردن، احساس فوریت و یا تکرر ادرار
وجود خون در ادرار و یا مایعات دستگاه تناسلی
سوزش ادرار یا دردناک بودن ادرار
ایجاد مشکل در فعالیت جنسی طبیعی
احساس سفتی و درد متناوب در پایین کمر، لگن یا بالای ران ها
بند آمدن ادرار یا قطره قطره آمدن ادرار

بیماری های شایع پروستات

این بیماری های را می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد.

بزرگ ‌شدن خوش خیم پروستات

به افزایش اندازه این غده ، بزرگ شدن خوش خیم گفته می‌ شود. البته بزرگ شدن این غده بیشتر در افراد مسن دیده می شود. اما فرآیند بزرگ شدن از سن ۳۰ سالگی شروع شده و تا سن ۵۰ سالگی ادامه خواهد یافت. بزرگی این غده با معایناتی که پزشک انجام می‌دهد تشخیص داده شده و تنها ۱۰ درصد آنان به نیاز به استفاده از دارو یا انجام عمل جراحی خواهند داشت. در واقع از عوارض بزرگ شدن این غده این است که، به قسمت خروجی مثانه فشار وارد کرده و منجر به ایجاد مشکلاتی در ادرار کردن می گردد. اما در مشکلات جدی ‌تر شاهد مواردی نظیر عفونت مجاری ادراری، انسداد کامل پیشابراه و آسیب به کلیه‌ ها خواهیم بود.

التهاب پروستات یا پروستاتیت

این بیماری بیشتر در مردان جوان تا میان سال رخ داده و همراه با درد می باشد. البته علائم التهاب این غده، در افراد مختلف متفاوت می باشد، از این رو تشخیص این بیماری مشکل است. در پروستاتیت ممکن است فرد در هنگام ادرار کردن سوزش یا درد داشته باشد و مثانه کاملاً خالی نشود که البته این علائم در بیماری های دیگر نیز دیده می‌ شود.

تشخیص

یکی از معمولترین مراحل کلینیکی مرتبط با سرطان پروستات، آزمایش PSA می باشد
که بیشتر مردان میانسال در سطح جهان با آن آشنا هستند
و انجام دوره ای آن در آزمایشگاه پاتولوژی در مردان میانسال توصیه می گردد.
در این آزمایش سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون اندازه گیری می گردد.
PSA پروتئینی است که توسط بافتهای سرطانی و نیز غیر سرطانی
در پروستات تولید می شود ولی در برخی شرایط، مانند سرطان پروستات،
سطح آن در خون افزایش می یابد. پروتئین PSA بیشتر در مایع منی یافت می شود،
که در پروستات نیز تولید می شود. مقادیر کمی از پروتئین PSA نیز معمولاً در خون گردش می کند.
در تست PSA سطوح بالای PSA اگر تشخیص داده شود
ممکن است نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشد ولی این تشخیص نیاز به آزمایشات تکمیلی نیز دارد.
شرایطی فیزیولوژیکی مانند افزایش اندازه پروستات، التهاب، عفونت و یا سرطان پروستات سطح PSA افزایش می یابد.
یک نکته بسیار مهم آن است که سرطان پروستات معمولاً طی سالهای متمادی و با آرامی پیشرفت می کند.
بنابراین، این امکان وجود دارد که فردی به سرطان پروستات مبتلا شده
و هیچگاه علائم آن را خود احساس نکند و حتی ممکن است در طول زندگی خود با این مشکل
به پزشک مراجعه ننماید و این واقعیت خطرات متعاقب این بیماری را منعکس می نماید. به هر حال،
با انجام آزمایشاتی مانند تست PSA می توان از بروز عواقب سرطان پروستات پیشگیری نمود.
با انجام منظم تست PSA در مردان میانسال امکان تشخیص سرطان پروستات
در مراحل اولیه افزایش می یابد و در این صورت امکان درمان موفق سرطان پروستات افزایش می یابد.

تست

البته آزمایشات مختلفی مرتبط با PSA وجود دارد که با نظر پزشک انجام می شوند و با انجام آنها امکان
تفسیر دقیق وضعیت بیمار فراهم می شود. از این آزمایشات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

تست Percentage of free PSA: پروتئین PSA به دو شکل در خون یافت می شود. این پروتئین یا به پروتئین های خاصی از خون متصل است و یا به صورت آزاد (Free PSA) در حال گردش است. اگر سطح PSA بالایی در خون کسی تشخیص داده شود می بایست سطح PSA آزاد نیز بررسی گردد که در تشخیص سرطان ارزش بالایی دارد.
تست PSA density که در کنار اندازه گیری PSA نیاز به سونوگرافی و بررسی حجم پروستات دارد.

سطح معمول PSA متوسط برای آقایان ۴۰ تا ۴۹ سال ۰.۷ نانوگرم در میلی لیتر و برای آقایان ۵۰ تا ۵۹ سال ۰.۹ نانوگرم در میلی لیتر است.
به هر حال، مقادیر نرمال این پروتئین وابستگی بالایی به سن داشته و بنابراین،
بر اساس کیت های مورد استفاده، توضیحات مقادیر نرمال توسط آزمایشگاه در جواب آزمایش بیان می شود.

سرطان پروستات

سرطان پروستات
پروستات یک غده کوچک گردویی شکل در آقایان است که مایع منی در آن ساخته می شود تا در امکان حمل سلولهای اسپرم را داشته باشد.
سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان در مردان است. معمولاً این سرطان به آرامی رشد می کند
و در ابتدا محدود به غده پروستات می باشد، جایی که ممکن است آسیب جدی نداشته باشد.
با این حال، برخی از انواع سرطانهای پروستات به آهستگی رشد می کنند و ممکن است
نیاز به حداقل درمان داشته باشند ولی انواع دیگر تهاجمی بوده و به سرعت گسترش می یابند.
سرطان پروستات اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، هنوز محدود به غده پروستات بوده و شانس بالاتری برای درمان موفق دارد.

نشانه های سرطان پروستات

سرطان پروستات، به رشد بدخیم سلول های پروستات گفته می شود که معمولا آهسته و در درون پروستات رشد می ‌کند و در این مدت علائم کمی از خود نشان می دهد. اما به مرور زمان به بیرون از پروستات گسترش می ‌یابد. حتی سرطان پروستات ممکن است بافت های دیگر مانند استخوان ها، ریه‌ و کبد را نیز درگیر کند. در این صورت علائم و نشانه‌ های ایجاد شده به میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد. بنابراین اگر علائم ورم پروستات دارید، باید تحت معاینه پزشک قرار بگیرید. این معاینه معمولا شامل معاینه دیجیتالی مقعد (DRE) و تست میزان آنتیژن مخصوص پروستات (PSA) می ‌شود. در حقیقت رایج ترین روش آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان پروستات، آزمایش PSA است. به گونه ای که ‏آزمایش پروستات تستی واحد، مفید و دقیق‌، برای كشف سرطان پروستات می باشد.

علائم سرطان پروستات

سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه خود هیچ علامت یا علائمی ایجاد نکند ولی، با پیشرفت این سرطان ممکن است علائمی شامل موارد زیر مشهود گردد:
مشکل ادرار
ضعیف شدن جریان ادرار
خون در مایع منی
ناراحتی در ناحیه لگن
درد استخوان
اختلالات نعوظ

علل سرطان پروستات

این بیماری از زمانی شروع می شود که برخی از سلول های پروستات غیر طبیعی می شوند.
جهش در DNA سلولهای غیرطبیعی باعث می شود سلولها سریعتر از سلولهای عادی رشد و تقسیم شوند.
همچنین، سلولهای غیرطبیعی تجمع توموری را تشکیل داده که می توانند برای تهاجم به بافتهای
اطراف بیماری را توسعه دهند. برخی از سلولهای غیر طبیعی همچنین می توانند به قسمتهای دیگر بدن (به ویژه استخوانها) مهاجرت نموده و گسترش یابند (متاستاز شوند).

عوامل خطر سرطان پروستات

عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند عبارتند از:
سن. خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن افزایش می یابد.
نژاد. به دلایلی که هنوز مشخص نشده است، مردان سیاه پوست نسبت به مردان سایر نژادها خطر بیشتری برای این بیماری دارند.

سابقه خانوادگی.

چاقی. مردان چاق مبتلا به این بیماری ممکن است احتمال ابتلا به بیماری پیشرفته ای داشته باشند که درمان آن دشوارتر است.
عوارض
متاستاز. این بیماری می تواند به اندام های اطراف مانند مثانه سرایت کند، یا از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی بدن به استخوانها یا ارگان های دیگر منتقل شود.
بی اختیاری ادراری. هم سرطان پروستات و هم درمان آن می تواند باعث بی اختیاری ادرار شود.
اختلال نعوظ.

پیشگیری

رژیم غذایی سالم و پر از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. از غذاهای پرچرب پرهیز کنید و در عوض بر انتخاب انواع میوه، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید.
بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید. ورزش باعث بهبود سلامتی کلی می شود.
وزن سالم خود را حفظ کنید.

تشخیص

تست آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA). طبیعی آن است که مقدار کمی PSA در خون باشد.
اما اگر سطوح بالاتری از این آنتی ژن در خون باشد، ممکن است نشان دهنده عفونت پروستات، التهاب، بزرگ شدن یا سرطان باشد.

آزمایش PSA در سرطان پروستات

آزمایش PSA در سرطان پروستات
پروستات یک غده کوچک است که در زیر مثانه در مردان قرار دارد. آزمایش PSA که بر روی نمونه خون انجام می شود
در درجه اول برای غربالگری سرطان پروستات استفاده می شود.
همه مردان در معرض خطر سرطان پروستات هستند ولی معمول ترین عامل خطر سن است
و با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان پروستات بیشتر می شود.
ژنتیک و سابقه خانوادگی نیز عامل خطر بعدی است که احتمال بروز سرطان پروستات را افزایش می دهد.

تشخیص

یکی از معمولترین مراحل کلینیکی مرتبط با سرطان پروستات، آزمایش PSA می باشد
که بیشتر مردان میانسال در سطح جهان با آن آشنا هستند و انجام دوره ای آن در آزمایشگاههای معتبر در مردان میانسال توصیه می گردد.
در این آزمایش سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون اندازه گیری می گردد.
PSA پروتئینی است که توسط بافتهای سرطانی و نیز غیر سرطانی در پروستات تولید می شود ولی در برخی شرایط،
مانند سرطان پروستات، سطح آن در خون افزایش می یابد. پروتئین PSA بیشتر در مایع منی یافت می شود،
که در پروستات نیز تولید می شود. مقادیر کمی از پروتئین PSA نیز معمولاً در خون گردش می کند.
در تست PSA سطوح بالای PSA اگر تشخیص داده شود ممکن است نشان دهنده وجود سرطان پروستات باشد
ولی این تشخیص در آزمایشگاه نیاز به آزمایشات تکمیلی نیز دارد. شرایطی فیزیولوژیکی
مانند افزایش اندازه پروستات، التهاب، عفونت و یا سرطان پروستات سطح PSA افزایش می یابد.
یک نکته بسیار مهم آن است که سرطان پروستات معمولاً طی سالهای متمادی
و با آرامی پیشرفت می کند. بنابراین، این امکان وجود دارد که فردی به سرطان پروستات مبتلا شده
و هیچگاه علائم آن را خود احساس نکند و حتی ممکن است در طول زندگی خود با این مشکل
به پزشک مراجعه ننماید و این واقعیت خطرات متعاقب این بیماری را منعکس می نماید. به هر حال،
با انجام آزمایشاتی مانند تست PSA می توان از بروز عواقب سرطان پروستات پیشگیری نمود.
با انجام منظم تست PSA در مردان میانسال امکان تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه
افزایش می یابد و در این صورت امکان درمان موفق سرطان پروستات افزایش می یابد.
البته آزمایشات مختلفی مرتبط با PSA وجود دارد که با نظر پزشک انجام می شوند و با انجام آنها امکان تفسیر
دقیق وضعیت بیمار فراهم می شود. از این آزمایشات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

تست Percentage of free PSA

پروتئین PSA به دو شکل در خون یافت می شود. این پروتئین یا به پروتئین های خاصی از خون متصل است و یا به صورت آزاد (Free PSA) در حال گردش است. اگر سطح PSA بالایی در خون کسی تشخیص داده شود می بایست سطح PSA آزاد نیز بررسی گردد که در تشخیص سرطان ارزش بالایی دارد.

تست PSA density که در کنار اندازه گیری PSA نیاز به سونوگرافی و بررسی حجم پروستات دارد.

سطح معمول PSA متوسط برای آقایان ۴۰ تا ۴۹ سال ۰.۷ نانوگرم در میلی لیتر و برای آقایان ۵۰ تا ۵۹ سال ۰.۹ نانوگرم در میلی لیتر است. به هر حال، مقادیر نرمال این پروتئین وابستگی بالایی به سن داشته و بنابراین، بر اساس کیت های مورد استفاده، توضیحات مقادیر نرمال توسط آزمایشگاه در جواب آزمایش بیان می شود.

PSA چیست؟

در واقع PSA به تست اختصاصی پروستات گفته می شود. زیرا در خون مردان مقدار کمی PSA وجود دارد. از این رو افزایش مقدار PSA می تواند، مشکلی در غده پروستات را نشان دهد، اما افزایش این عدد صرفا به منظور سرطان پروستات نیست. وظیفه ی این آنزیم، مایع كردن لخته منی بوده و در باروری آقایان نقش خواهد داشت. PSAدر دو شكل آزاد (Free) و باند شده وجود داشته و با سایر پروتئین‌های خون، در گردش خون وجود دارد.

چه چیزی می تواند مقدار PSA خون را افزایش دهد؟

در حقیقت عواملی نظیر دستكاری پروستات، درمان های تهاجمی، پروستاتیت، عفونت پروستات، نمونه برداری و بیوپسی از پروستات، احتباس ادراری و سونداژ، بزرگی خوش خیم پروستات و سرطان، منجر به افزایش میزان PSA می گردد. البته لازم به ذکر است که مواردی نظیر معاینه ركتال یا معاینه مقعدی، باعث افزایش PSA نشده و در تشخیص این بیماری مشکلی ایجاد نمی کند. هم چنین در مواردی نظیر فعالیت شدید فیزیكی، نزدیكی و انزال، منجر به افزایش میزان PSA تا گذشت ٤٨ ساعت می شوند. بنابراین بهتر است آزمایش بعد از گذشت ۴۸ ساعت انجام شود. در ضمن بیمارانی كه سونداژ شده ‌اند توصیه می شود که آزمایش را پس از گذشت ٣ روز الی ۷ روز انجام دهند، هم چنین مصرف داروهای استاتینی، درمان های هورمونی، رادیوتراپی و جراحی باعث کم شدن PSA گردیده و در نتیجه آزمایش تداخل خواهد داشت.

علاوه بر موارد گفته شده، استفاده روزانه از داروی فیناستراید با دوز ٥ میلی گرم، باعث می شود تا عدد PSA نصف شود. نمونه برداری هم باعث افزایش PSA تا ٦ هفته پس از گذشت آن می شود.

زمان مناسب برای انجام آزمایش PSA

در واقع انجام این آزمایش برای آقایان از ٥٠ سالگی به بعد، به صورت منظم و سالیانه، لازم و ضروری می باشد . البته برای آقایانی كه در اقوام نزدیکشان سابقه این بیماری وجود دارد، انجام این آزمایش بهتر است که از ٤٥ سالگی شروع شود. اما باید به این نکته توجه داشت که مقدار PSA با افزایش سن افزایش یافته و در نتیجه آزمایشات مشخص می گردد. بنابراین برای تشخیص سرطان پروستات در افراد جوان تر باید سطح کمتری از حد نرمال در نظر گرفته شود. هم چنین آزمایش پروستات بعد از سن ۷۵ سالگی لازم و ضروری نخواهد بود.

سخن پایانی

در انتها باید گفت که این بیماری از بیماری های مهم و کشنده در آقایان بوده که با مراجعه به موقع پزشک و انجام آزمایش های مربوط به پروستات در آزمایشگاه های معتبر می توان به راحتی آن را درمان نمود. درباره نتایج آزمایشات هم باید گفت که افزایش عدد PSA الزاما به معنای سرطان پروستات نبوده و عوامل محیطی و سایر بیماری های پروستات، نظیر پروستاتیت یا التهاب پروستات می توانند عاملی برای افزایش میزان PSA خون گردد. حتی در برخی از آزمایشات مقدار PSA زیاد نبوده و هم چنین اندازه این غده کوچک می باشد. اما در فرد عوارض و مشکلات ناشی از سرطان پروستات مشاهده می گردد. در چنین مواقعی برای تشخیص بیماری انجام آزمایش کافی نخواهد بود و لازم است که از فرد عمل نمونه برداری انجام شود.

آزمایش پروستات