آزمایش خون لاکتات

چه چیزی در حال آزمایش است؟

لاکتات یکی از موادی است که توسط سلول‌ها تولید می‌شود، زیرا بدن غذا را به انرژی تبدیل می‌کند (متابولیسم سلولی) که بالاترین سطح تولید در ماهیچه‌ها اتفاق می‌افتد. بسته به PH، گاهی اوقات به شکل اسید لاکتیک وجود دارد. با این حال، با حفظ pH خنثی توسط بدن، بیشتر آن به شکل لاکتات در خون وجود خواهد داشت. این آزمایش میزان لاکتات را در خون یا کمتر در مایع مغزی نخاعی (CSF) در آزمایشگاه اندازه گیری می کند.

به طور معمول، سطح لاکتات در خون و CSF پایین است. هنگامی که اکسیژن کافی در سطح سلولی وجود نداشته باشد یا زمانی که راه اصلی تولید انرژی در سلول های بدن مختل می شود، لاکتات بیش از حد توسط سلول های عضلانی، گلبول های قرمز خون، مغز و سایر بافت ها تولید می شود. لاکتات اضافی می تواند منجر به اسیدوز لاکتیک شود.

ابزار اصلی تولید انرژی در سلول‌ها در میتوکندری، نیروگاه‌های کوچک درون اکثر سلول‌های بدن اتفاق می‌افتد. میتوکندری ها از گلوکز و اکسیژن برای تولید ATP (آدنوزین تری فسفات)، منبع اصلی انرژی بدن استفاده می کنند. به این تولید انرژی هوازی می گویند.

هر زمان که سطح اکسیژن سلولی کاهش یابد و/یا میتوکندری ها به درستی کار نکنند، بدن باید برای متابولیسم گلوکز و تولید ATP به تولید انرژی کمتر کارآمد روی بیاورد. این تولید انرژی بی هوازی نامیده می شود و محصول جانبی اولیه اسید لاکتیک است که توسط کبد پردازش (متابولیزاسیون) می شود.

اسید لاکتیک زمانی می تواند در بدن و خون انباشته شود که سریعتر از آن چیزی که کبد بتواند آن را تجزیه کند تولید شود.

لاکتات بیش از حد ممکن است نشان دهنده یکی یا ترکیبی از موارد زیر باشد

کمبود اکسیژن (هیپوکسی)

وجود شرایطی که باعث افزایش تولید لاکتات می شود

وجود شرایطی که باعث کاهش پاکسازی لاکتات از بدن می شود

هنگامی که تولید اسید لاکتیک به طور قابل توجهی افزایش می یابد، گفته می شود که فرد مبتلا به هیپرلاکتاتمی مبتلا است، که با تجمع بیشتر اسید لاکتیک می تواند به اسیدوز لاکتیک تبدیل شود. بدن اغلب می تواند اثرات هیپرلاکتاتمی را جبران کند، اما اسیدوز لاکتیک می تواند به اندازه ای شدید باشد که تعادل اسید/باز (pH) فرد را مختل کند و علائمی مانند ضعف عضلانی، تنفس سریع، تهوع، استفراغ، تعریق و حتی کما ایجاد کند.

تعدادی از شرایط وجود دارد که می تواند باعث سطوح بالای لاکتات شود.

سوالات رایج

چگونه استفاده می شود؟

آزمایش خون لاکتات در درجه اول برای کمک به تعیین اینکه آیا فردی اسیدوز لاکتیک دارد یا خیر، تجویز می شود، سطحی از لاکتات که به اندازه کافی بالا است تا تعادل اسید و باز (pH) فرد را مختل کند.

اسیدوز لاکتیک بیشتر به دلیل کمبود اکسیژن در سلول ها و بافت ها (هیپوکسی) ایجاد می شود. اگر فردی دارای شرایطی باشد که ممکن است منجر به کاهش میزان اکسیژن رسانی به سلول ها و بافت ها شود، مانند شوک یا نارسایی احتقانی قلب، از این آزمایش می توان برای کمک به تشخیص و ارزیابی شدت هیپوکسی و اسیدوز لاکتیک استفاده کرد. ممکن است همراه با گازهای خون برای ارزیابی تعادل اسید/باز و اکسیژن رسانی فرد تجویز شود.

از آنجایی که اسیدوز لاکتیک ممکن است ناشی از شرایط غیرمرتبط با سطح اکسیژن باشد، این آزمایش ممکن است برای ارزیابی فردی که دارای بیماری است که می‌تواند منجر به افزایش سطح لاکتات شود و دارای علائم و نشانه‌های اسیدوز است، استفاده شود. ممکن است همراه با گروه‌هایی از آزمایش‌ها، مانند پانل متابولیک جامع (CMP)، پانل متابولیک پایه (BMP)، یا شمارش کامل خون (CBC)، برای تعیین اینکه آیا یک بیماری زمینه‌ای، مانند بیماری کبدی یا کلیوی، وجود دارد یا خیر، تجویز شود. باعث اسیدوز لاکتیک می شود.

آزمایش لاکتات همچنین ممکن است به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه فردی که مشکوک به سپسیس است استفاده شود. به طور معمول، اگر سطح لاکتات فرد بالاتر از حد طبیعی باشد، درمان بدون تاخیر آغاز می شود. اگر فرد مبتلا به سپسیس بتواند به سرعت تشخیص داده و درمان شود، شانس بهبودی او به میزان قابل توجهی بهبود می یابد.

سطوح لاکتات ممکن است برای کمک به نظارت بر هیپوکسی و پاسخ به درمان در یک فرد تحت درمان برای یک بیماری حاد، مانند سپسیس، شوک یا حمله قلبی، یا یک بیماری مزمن، مانند نارسایی احتقانی شدید قلب، استفاده شود.

ممکن است آزمایش لاکتات مایع مغزی نخاعی (CSF) همراه با آزمایش لاکتات خون برای کمک به تمایز بین مننژیت ویروسی و باکتریایی تجویز شود.

چه زمانی سفارش داده می شود؟

آزمایش لاکتات ممکن است زمانی تجویز شود که فردی دارای علائم و نشانه‌های اکسیژن ناکافی (هیپوکسی) باشد، مانند:

• تنگی نفس
• تنفس سریع و پی در پی
• رنگ پریدگی
• تعریق
• حالت تهوع
• ضعف عضلانی
• درد شکم
• کما

این آزمایش ممکن است زمانی تجویز شود که فرد دارای علائم و نشانه هایی باشد که پزشک مشکوک به سپسیس، شوک، حمله قلبی، نارسایی احتقانی شدید قلب، نارسایی کلیه، یا دیابت کنترل نشده باشد.

آزمایش لاکتات ممکن است در ابتدا همراه با سایر آزمایش‌ها برای کمک به ارزیابی وضعیت فرد تجویز شود. اگر لاکتات به میزان قابل توجهی افزایش یابد، ممکن است در فواصل زمانی برای نظارت بر وضعیت تجویز شود.

سطح CSF و لاکتات خون ممکن است زمانی تجویز شود که فرد دارای علائم و نشانه های مننژیت، مانند سردرد شدید، تب، هذیان و از دست دادن هوشیاری باشد.

نتیجه این تست چه چیزی را نشان می دهد؟

سطح بالای لاکتات در خون به این معنی است که بیماری یا وضعیتی که فرد دارد باعث تجمع لاکتات می شود. به طور کلی، افزایش بیشتر لاکتات به معنای شدت بیشتر بیماری است. هنگامی که با کمبود اکسیژن همراه باشد، افزایش لاکتات می تواند نشان دهنده این باشد که اندام ها به درستی کار نمی کنند.

با این حال، وجود لاکتات اضافی تشخیصی نیست. یک متخصص مراقبت های بهداشتی باید تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، و نتایج سایر آزمایش های تشخیصی را برای تعیین علت و تشخیص بیماری یا بیماری زمینه ای در نظر بگیرد.

تعدادی از شرایط می توانند باعث افزایش سطح لاکتات شوند. آنها بر اساس مکانیسمی که توسط آن اسیدوز لاکتیک ایجاد می کنند به دو گروه تقسیم می شوند.

اسیدوز لاکتیک نوع A، رایج ترین نوع، ممکن است به دلیل شرایطی باشد که باعث می شود فرد نتواند اکسیژن کافی تنفس کند (جذب ناکافی اکسیژن در ریه ها) و/یا باعث کاهش جریان خون و در نتیجه کاهش انتقال اکسیژن به بافت ها (کاهش پرفیوژن بافتی). نمونه هایی از شرایط نوع A عبارتند از:

• شوک ناشی از ضربه یا از دست دادن شدید خون (هیپوولمی)
• سپسیس
• حمله قلبی
• نارسایی احتقانی قلب
• بیماری شدید ریوی یا نارسایی تنفسی
• تجمع مایع در ریه ها (ادم ریوی)
• سطح بسیار پایین گلبول های قرمز و/یا هموگلوبین پایین (کم خونی شدید)

اسیدوز لاکتیک نوع B مربوط به تحویل اکسیژن نیست، اما منعکس کننده نیاز اضافی برای اکسیژن یا مشکلات متابولیک است. نمونه هایی از علل نوع B عبارتند از:

• بیماری کبد
• بیماری کلیوی
• دیابت درمان ناکافی (کنترل نشده).
• سرطان خون
• ایدز
• بیماری های نادر ذخیره سازی گلیکوژن (مانند کمبود گلوکز-۶-فسفاتاز)
• استفاده از برخی داروها مانند آسپرین (سالیسیلات ها) و متفورمین
• قرار گرفتن در معرض سمومی مانند سیانید و متانول

انواع بیماری‌های متابولیک و میتوکندری ارثی که اشکالی از دیستروفی عضلانی هستند و بر تولید طبیعی ATP تأثیر می‌گذارند.

ورزش شدید، مانند دوندگان ماراتن

هنگامی که فردی برای اسیدوز لاکتیک یا هیپوکسی تحت درمان است، کاهش غلظت لاکتات در طول زمان نشان دهنده پاسخ به درمان است.

هنگامی که فردی علائم و نشانه های مننژیت را دارد، افزایش قابل توجه سطح لاکتات مایع مغزی نخاعی نشان دهنده مننژیت باکتریایی است در حالی که سطوح طبیعی یا کمی افزایش یافته به احتمال زیاد به دلیل مننژیت ویروسی است.

آزمایش لاکتات سطح لاکتات خون را در یک زمان معین اندازه گیری می کند. سطح نرمال لاکتات نشان می دهد که یک فرد اسیدوز لاکتیک ندارد، اکسیژن کافی در سطح سلولی وجود دارد، و/یا اینکه علائم و نشانه های آنها ناشی از اسیدوز لاکتیک نیست.

آیا چیز دیگری هست که باید بدانم؟

افزایش سطح لاکتات ممکن است با کمبود تیامین (ویتامین B1) دیده شود. برخی از داروها، از جمله متفورمین و داروهای HIV، می توانند باعث افزایش سطح لاکتات شوند.

آیا کاری وجود دارد که بتوانم سطح لاکتات خود را کاهش دهم؟

به طور کلی، نه. با این حال، اگر سطح لاکتات بالا شما به دلیل یک بیماری زمینه‌ای است که می‌توان آن را برطرف کرد، مانند دیابت کنترل‌نشده یا ماده‌ای که می‌توان از آن اجتناب کرد، مانند اتانول، ممکن است بتوانید آن را کاهش دهید. اگر برای شما بیماری مانند اختلال متابولیک تشخیص داده شده است، پیروی از رژیم درمانی تجویز شده باید سطح لاکتات شما را کنترل کند. اگر این افزایش به دلیل یک وضعیت موقتی مانند شوک یا عفونت باشد، معمولاً پس از برطرف شدن وضعیت به حالت عادی باز می گردد.

چرا یک متخصص سلامت اندازه گیری لاکتات را در نمونه خون از شریان به جای خون از ورید انتخاب می کند؟

تصور می‌شود اندازه‌گیری لاکتات از خون شریانی دقیق‌تر است و چون از تورنیکت استفاده نمی‌شود، معمولاً تحت تأثیر فرآیند جمع‌آوری قرار نمی‌گیرند. یک پزشک ممکن است لاکتات شریانی را به این دلایل یا به این دلیل که نمونه‌ای برای گروهی از آزمایش‌های دیگر به نام گازهای خون شریانی (ABGs) به طور همزمان جمع‌آوری می‌شود و می‌توان از همان نمونه برای همه آزمایش‌ها استفاده کرد، سفارش دهد. هنگامی که سایر آزمایش‌های خون شریانی تجویز نمی‌شوند، یک پزشک ممکن است یک لاکتات وریدی را تجویز کند، زیرا ارزیابی کافی از سطح لاکتات فرد را ارائه می‌دهد و به این دلیل که فرآیند جمع‌آوری آن‌قدر ناراحت‌کننده نیست.

آیا روش دیگری برای اندازه گیری لاکتات به جز ارسال نمونه خون به آزمایشگاه برای آزمایش وجود دارد؟

آره. لاکتات ممکن است با استفاده از یک دستگاه کوچک دستی بسیار شبیه گلوکز متر در محل مراقبت (POC، در کنار بالین بیمار) به جای آزمایشگاه اندازه گیری شود. این نوع نظارت، برای مثال، در بخش‌های اورژانس و بخش‌های مراقبت‌های ویژه که در آن‌ها نتایج سریع برای مراقبت از افراد بدحال ضروری است، مفید است. با این حال، از آنجایی که روش‌های اندازه‌گیری متفاوت است، نتایج آزمایش‌های POC لاکتات ممکن است با نتایج آزمایش‌های انجام‌شده در آزمایشگاه قابل مقایسه نباشد.

نسبت لاکتات به پیروات چیست و چگونه استفاده می شود؟

نسبت لاکتات/پیروات یک نتیجه محاسبه شده است که ممکن است برای افتراق بین علل اسیدوز لاکتیک استفاده شود.

پیرووات ماده ای است که توسط سلول ها تولید شده و در تولید انرژی مورد استفاده قرار می گیرد. میتوکندری های درون سلولی گلوکز را در یک سری مراحل برای تولید ATP، منبع انرژی بدن، متابولیزه می کنند. یکی از مراحل شامل پیرووات و مرحله زیر به اکسیژن نیاز دارد. هنگامی که سطح اکسیژن پایین است، پیرووات تجمع می یابد و به لاکتات تبدیل می شود و در نتیجه تجمع لاکتات و اسیدوز لاکتیک ایجاد می شود. یک علت جایگزین زمانی است که عملکرد میتوکندری مختل شود و مسیر قطع شود و در نتیجه پیروات و در نتیجه لاکتات بیشتر شود. نسبت لاکتات/پیرووات در این موارد بالا خواهد بود.

با این حال، برخی از اختلالات مادرزادی (خطاهای ذاتی متابولیسم) وجود دارد که در آنها پیرووات به لاکتات تبدیل نمی شود. یک مثال کمبود پیروات دهیدروژناز است. در این موارد پیروات تجمع می یابد، سطح خون بالا می رود و نسبت لاکتات به پیرووات کم می شود.